[O Krótkiej historii teatru polskiego]

Warszawa, 7 lutego 1980

Jan Białostocki 
Prof. zwyczajny, czł. koresp. PAN
Kierownik Zakładu Historii Sztuki Nowożytnej Powszechnej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego
Kurator w Muzeum Narodowym w Warszawie

Recenzja dotycząca wniosku o nadanie nagrody państwowej w dziedzinie nauk społecznych Profesorowi drowi Zbigniewowi Raszewskiemu

1.
Po zapoznaniu się z wnioskiem, książką Krótka historia teatru polskiego (Warszawa 1977, 2. wyd. 1978) i recenzjami stwierdzam, że praca prof. dra Zbigniewa Raszewskiego odznacza się wielkimi, wyjątkowymi walorami. Wybitność jej polega na tym, że stanowi ona pierwszą i od razu tak dojrzałą i doskonałą próbę całościowego, syntetycznego ujęcia w dziedzinie studiów, która dopiero niedawno ukształtowała się jako odrębna dyscyplina badawcza. Polska teatrologia jest nauką nową a rozwijała się w okresie gdy II wojna światowa przyniosła zniszczenie wielu źródeł, co uczyniło pracę w tej dziedzinie szczególnie trudną.

Podjęcie próby syntetycznego zarysowania całokształtu dziejów teatru w Polsce było decyzją odważną; do realizacji takiego zamierzenia autor był jednak znakomicie przygotowany. Stworzył dzieło wybitne, bo nasycone informacją (którą autor sam nieraz musiał wydobyć ze źródeł), znakomicie uporządkowane, oparte na głębokiej znajomości faktów ale i na głębokim przemyśleniu ich sensu i hierarchii ważności a sformułowane w doskonałej, lapidarnej – jakże odmiennej od popularnej dziś w wielu pracach humanistycznych – polszczyźnie.

2.
Poziom wiedzy fachowej reprezentowanej przez autora jest najwyższy, jaki w jego dyscyplinie można osiągnąć. Wiedza jego nie ogranicza się do terenu Polski, co widać z mistrzowsko formułowanych zarysów europejskiego tła rozwoju teatru.

3.
Społeczne znaczenie książki znalazło już swą dobitną dokumentację w głosach prasy kulturalnej i fachowej, w wypowiedziach uczonych i praktykach teatru (np. w załączonej opinii Tadeusza Łomnickiego¹). Przez nakreślenie genealogii współczesnego teatru polskiego autor dał dzisiejszym pracownikom teatru poczucie przynależności do wielkiej i zobowiązującej tradycji. Dla widzów i czytelników odsłonił ogromny obszar dziejów kultury narodowej, mało znany i nie dość doceniany.

4.
Praca Prof. Raszewskiego z pewnością przyczyni się do skorygowania poglądu, panującego w światowej teatrologii na role polskiego teatru, do czego zresztą prof. Raszewski wniósł już poważny wkład swymi artykułami w międzynarodowych wydawnictwach encyklopedycznych.

5.
Opinia środowisk naukowych i kręgów fachowych ludzi teatru przyjęła książkę Krótka historia teatru polskiego jako główne „wydarzenie sezonu”. Wydana w 1. wydaniu w r. 1977, już w 1978 została wznowiona. Fakt, że wniosek o nagrodę państwową złożyły dwie instytucje, zarówno Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, jak komitet Nauk o Sztuce PAN świadczy najlepiej o wysokiej ocenie pracy przez środowiska naukowe.

6.
Książka jest dziełem wielkiego talentu i indywidualnej pracowitości, jest niewątpliwą własną zasługą autora, niemniej prof. Raszewski mógł przy pracy nad nią wykorzystywać dorobek prac zespołowych uprzednio wykonanych i opublikowanych, które sam od ćwierćwiecza organizuje i którymi kieruje w Instytucie Sztuki PAN. Jest to na pewno najbardziej naturalna i prawidłowa forma pracy w dziedzinie humanistyki. Syntezy nie powstają jako wynik prac zespołowych, muszą być dziełem wybitnych indywidualności. Przygotowywać je muszą prace szczegółowe prowadzone przez wielu badaczy. Raszewski umiał zaplanować te podstawowe badania a następnie umiał na ich podstawie zarysować przekonywający, jasny i piękny obraz dziejów polskiego teatru.

7.
Książka otrzymała już nagrodę „Miesięcznika Literackiego”.

WNIOSEK
Recenzent ocenia bardzo wysoko zarówno cały dotychczasowy dorobek naukowy Profesora Raszewskiego, jak w szczególności książkę Krótka historia teatru polskiego. Załączone do wniosku recenzje, omówienia i materiały naświetlają prawdziwie i sprawiedliwie jej walory. W związku z tym recenzent z pełnym przekonaniem wnosi o przyznanie prof. dr. Zbigniewowi Raszewskiemu za to dzieło nagrody państwowej indywidualnej I stopnia.