KALENDARIUM WYDARZEŃ_#MeToo w polskim środowisku teatralnym

15 października 2017 roku, po serii artykułów opisujących przestępstwa seksualne Harveya Weinsteina, aktorka Alyssa Milano na Twitterze zachęcała do rozpowszechnienia hasztagu #MeToo* w ramach kampanii uświadamiającej skalę przestępstw seksualnych w doświadczeniu życiowym i zawodowym. W ciągu pierwszych dwudziestu czterech godzin, w odpowiedzi na jej apel, opublikowano ponad dwanaście milionów postów (wyznań i komentarzy, głównie kobiet) oznaczonych tym hasztagiem. Akcja rozprzestrzeniała się lawinowo w całym świecie, przerodziła się w ruch #MeToo i ujawniła szereg nieprawidłowości i nadużyć, wiele w środowisku filmowym i teatralnym (wskazano konkretnych ludzi, zespoły czy instytucje), ale też przyniosła zmiany i regulacje prawne.

W Polsce falę #MeToo uruchomiło wyznanie wybitnej aktorki Mariany Sadovskiej, która przez dziesięć lat współtworzyła Ośrodek Praktyk Teatralnych „Gardzienice”. Chwilę przed jej „coming outem”, opinię publiczną rozgrzały doniesienia z krakowskiego Teatru Bagatela. Nie znaczy to, że wcześniej tego typu przekroczeń nie było albo że ich nie zgłaszano (Zbigniew Lesień, dyrektor Wrocławskiego Teatru Współczesnego, został przez siedem pracownic oskarżony o molestowanie seksualne i w wyniku procesu, w marcu 2005 roku, uznany winnym prawomocnym wyrokiem). Należały jednak – jak to określił Krystian Lupa – do „mitu garderoby”, środowiskowej tajemnicy poliszynela, rzadko przedostawały się do opinii publicznej inaczej niż w formie opowiadanej po latach anegdoty. Ruch #MeToo radykalnie to zmienił. W ciągu ostatnich trzech lat ujawniono kolejne przypadki molestowania, mobbingu i stosowania przemocy, ale też zainicjowano środowiskową dyskusję i zaproponowano szereg rozwiązań proceduralnych.

AKADEMIA TEATRALNA im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie
W roku 2018 studenci (i absolwenci) Wydziału Reżyserii zażądali usunięcia wieloletniego wykładowcy i reżysera. Zarzucali mu mobbing, zachowania molestatorskie i prowadzenie zajęć pod wpływem alkoholu. Komisja dyscyplinarna nie znalazła dowodów przekroczenia i umorzyła postępowanie, sprawa nie była kontynuowana w sądzie. Rektor Wojciech Malajkat odsunął jednak wykładowcę od zajęć, stworzył stanowisko Rzecznika Praw Studenckich oraz rozpoczął pracę nad Kodeksem Etyki Akademii Teatralnej, który powstał i zaczął obowiązywać w 2019 roku.

TEATR AKADEMICKI w WARSZAWIE
8 września 2018 roku stacja TVN w programie „Superwizjer” wyemitowała materiał poświęcony działalności aktora i reżysera Ryszarda Adamskiego. Licealistki i studentki opowiadały o molestowaniu seksualnym, nakłanianiu do rozbierania, nieprzyzwoitych komentarzach oraz piciu alkoholu w trakcie prób. Teatr od 2013 roku nie był już powiązany z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie powstał w 1989 roku. Sprawę bada prokuratura, ale nadal mężczyźnie nie postawiono żadnych zarzutów. Adamski od kilku lat startuje w konkursach na dyrektora w różnych teatrach, ostatnio był jednym z czterech kandydatów na dyrektora Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy.

TEATR BAGATELA im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego w Krakowie
Na początku listopada 2019 roku dziewięć kobiet zatrudnionych w Bagateli napisało list do prezydenta miasta Jacka Majchrowskiego, w którym opisały przypadki mobbingu i molestowania seksualnego, jakich dopuszczał się dyrektor teatru Henryk Jacek Schoen. Ponieważ prezydent ujawnił nazwiska kobiet oskarżonemu, ofiary przemocy zdecydowały się na rozmowę z mediami i nagłośnienie sprawy, choć pierwotnie zależało im na anonimowości. Schoen wydał oświadczenie, w którym wszystkiemu zaprzeczył. Zawiadomiono Państwową Inspekcję Pracy i prokuraturę, a ta wszczęła śledztwo. Kolejne kobiety zgłaszały nadużycia. Dyrektorowi przedstawiono zarzuty. Schoen zdecydował się pójść na urlop, jego obowiązki przejęła zastępczyni Renata Derejczyk. Ratusz rozpisał konkurs, w wyniku którego w czerwcu 2020 w trybie konkursowym wyłoniono nową dyrekcję. 1 lipca 2021 ruszył proces Jacka Schoena. Nie ma jeszcze wyroku.

GARDZIENICE
W maju 2020 roku na stronach portalu Povaha.org.ua Mariana Sadovska opisała wieloletnią przemoc psychiczną i fizyczną, jakiej w strukturach OPT „Gardzienice” doświadczyła od jego założyciela i lidera Włodzimierza Staniewskiego. W październiku 2020 roku na stronach Dwutygodnika.com ukazało się tłumaczenie na polski wyznania Sadovskiej, a po nim w wielu mediach artykuły i wyznania byłych aktorek i aktorów, współpracowniczek i współpracowników, studentów i studentek gardzienickiej akademii, ale też badaczy, badaczek, krytyczek i krytyków. Swoimi świadectwami podzieli się między innymi: Magdalena Bartnik, Agnieszka Błońska, Anna Bogdanowicz, Anita Bojarska, Agata Diduszko-Zyglewska, Tomasz Ducin, Katarzyna Małyszko, Katarzyna Matyka, Aleksandra Mikulska, Elżbieta Podleśna, Tomasz Rodowicz, Joanna Sarnecka, Joanna Wichowska, Aleksandra Wróblewska, Alicja Żmigrodzka. Natychmiast pojawiła się też, poza konkretnymi oskarżeniami pod adresem Staniewskiego, teza o „współodpowiedzialności środowiska akademickiego”, legitymizowaniu przemocy naukowym dyskursem towarzyszącym artystycznym dokonaniom Gardzienic. Teatr opublikowały na swojej stronie listy poparcia dla Staniewskiego i prowadzonej przez niego instytucji. Najmocniej rozpoznawalni badacze gardzienickiego teatru Tadeusz Kornaś i Leszek Kolankiewicz zdecydowali się na publikację swoich stanowisk w sprawie, podpisali się także pod listem tej części środowiska naukowego, która nie poczuwała się do współodpowiedzialności. Prokuratura po publikacji artykułu Witolda Mrozka („Gazeta Wyborcza” 6 października 2020) wszczęła postępowanie, które umorzono 25 czerwca 2021 z powodu przedawnienia i braku znamion czynu zabronionego. Urząd Marszałkowski przeprowadził w instytucji kontrolę gospodarki finansowej, która została rozszerzona o sprawę ewentualnych naruszeń wspomnianych przez dziennikarza. Kontrola finansów i anonimowa ankieta wśród pracowników nie wykazała nieprawidłowości. Kontrolerzy zlecili przeprowadzenie szkoleń dotyczących przeciwdziałaniu mobbingowi i dyskryminacji w miejscu pracy.

AKADEMIA SZTUK TEATRALNYCH im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, WYDZIAŁ TAŃCA w Bytomiu
Na początku 2021 studentki bytomskiego Wydziału Tańca oskarżyły reżysera Pawła Passiniego o przymuszanie do nagości i „molestowanie bez dotykania” w czasie pracy nad spektaklem dyplomowym. W wyniku ujawnienia sprawy, opisanej w reportażu Igi Dzieciuchowicz w „Dużym Formacie” (magazynie reporterów „Gazety Wyborczej”), dyrekcja Centrum Kultury w Lublinie, gdzie odbywały się próby, zawiesiła współpracę z reżyserem do czasu wyjaśnienia sprawy, a rektor AST Dorota Segda złożyła zawiadomienie do prokuratury. Artysta przyznał się do winy i publicznie przeprosił oraz zapowiedział wycofanie się z pracy artystycznej.
W grudniu 2021 Iga Dzieciuchowicz nagłośniła sprawę obecności oskarżanego, jako reżysera spektaklu Najpiękniejszy wschód, w programie Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Boska Komedia” w Krakowie. Passini ukrył się pod pseudonimem Ulisses Ghawdex. W wyniku kontrowersji wokół tej sprawy nie odbyła się zaplanowana na 10 grudnia debata „Me Too – co dalej?”, jej uczestnicy (Jacek Poniedziałek, Iga Gańczarczyk i Jolanta Janiczak) zrezygnowali z udziału.
W czerwcu 2022 roku Paweł Passini wydał kolejne oświadczenie, w którym odpierając zarzuty i sformułowania używane przez dziennikarzy (między innymi Onet.pl) wyjaśnił, że nigdy nie został mu postawiony zarzut molestowania seksualnego. Postępowanie przygotowawcze toczyło się w sprawie, a nie przeciwko osobie i zostało umorzone na mocy nieprawomocnego jeszcze postanowienia. W styczniu 2023 Passini udzielił wywiadu Alicji Myśliwiec dla internetowej redakcji „Liberte!”, w którym opisał swoje doświadczenie i prawie dwuletnią nieobecność w polskim zawodowym teatrze jako przykład „kultury wykluczenia”.

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA FILMOWA, TELEWIZYJNA i TEATRALNA im. Leona Schillera w Łodzi
Anna Paliga, aktorka i absolwentka Filmówki, w marcu 2021 przedstawiła na Radzie Programowej uczelni stanowisko, które opublikowała także jako list na Facebooku. Opisała w nim katalog przemocowych zachowań, jakich doświadczała w murach szkoły, wymieniając nazwiska wykładowców. W trybie pilnym rektor Milenia Fiedler (na stanowisku od września 2020) powołała Komisję Antymobbingową i Antydyskryminacyjną. Wyznanie Paligi uruchomiło lawinę kolejnych świadectw aktorów i aktorek, absolwentów łódzkiej uczelni. Imienne skargi złożyło czterdzieści pięć osób, siedemdziesiąt podpisało się w obronie wykładowców. W szkole zjawiła się kontrola Państwowej Inspekcji Pracy. Raport końcowy z wielomiesięcznych prac Komisji opublikowano 25 listopada 2021. Jej ustalenia to: zarzuty wobec trzydziestu osób, w tym dwudziestu siedmiu nauczycieli akademickich z różnych wydziałów; trzy osoby odsunięte od zajęć ze studentami w roku akademickim 2021/22 (zostały zobowiązane do odbycia odpowiednich szkoleń – współpraca w przyszłości miała zależeć od ich rezultatu); dwóch wykładowców złożyło wypowiedzenia; w przypadku jednej osoby rektor podjęła decyzję o nieprzedłużaniu umowy. Dodatkowo trzech nauczycieli zostało odsuniętych od prowadzenia obligatoryjnych zajęć (mają jedynie zajęcia fakultatywne i to studenci decydują, czy chcą się na nie zapisać). Rzecznik Dyscyplinarny otrzymał od rektor polecenie prowadzenia spraw pięciu wykładowców. W dwóch przypadkach odmówił wszczęcia postępowania wyjaśniającego z powodu przedawnienia karalności. Dwie sprawy zostały zgłoszone do prokuratury. Raport wylicza również kroki naprawcze, jakie podjęła Szkoła Filmowa. Zatrudniony został dodatkowy psycholog. „Kim jest, jak myśli, czego chce generacja Z”, „Tworzenie kultury feedbacku”, „Świadoma zgoda” (wykład z elementami warsztatu dla studentów), „Bezpieczna przestrzeń” (wykład z elementami warsztatu dla pedagogów) – to tytuły zajęć, które zostały wprowadzone po oskarżeniach wobec wykładowców.

GRZEGORZ WIŚNIEWSKI
Był jednym z oskarżanych przez Paligę pedagogów. W wyniku postępowania nie pracuje już w Szkole Filmowej.
W 2021 w Międzynarodowy Dzień Teatru relację z pracy nad dyplomem w krakowskiej AST w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego na swoim profilu na Facebooku opisał Paweł Tomaszewski. Aktor opowiedział o przemocy psychicznej i szeregu nadużyć, także seksualnych.
7 czerwca 2022 kompozytor Rafał Ryterski poruszony faktem, że przemocowy reżyser nadal otrzymuje artystyczne propozycje i reżyseruje, choćby w Teatrze Narodowym w Warszawie, zdecydował się udzielić wywiadu Przemysławowi Guldzie. Opowiedział o mobbingu i molestowaniu seksualnym, jakiego doświadczył ze strony Wiśniewskiego w trakcie prac nad spektaklem Lilla Weneda w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (premiera 26 lutego 2021). Kompozytor zgłosił nadużycia, w teatrze wszczęto procedurę antymobbingową i ukarano reżysera naganą. Ryterski opowiedział tę historię kilka miesięcy wcześniej Idze Dzieciuchowicz, która pracowała nad książką o przemocy w polskim teatrze, ponieważ pozycja nie ukazała się drukiem, zdecydował się na rozmowę z „Gazetą Wyborczą”.

BEATA FUDALEJ
Na fali wystąpień absolwentów szkół aktorskich Dawid Ogrodnik wyznał, że doświadczał przemocy w AST w Krakowie ze strony Beaty Fudalej. Do zarzutów odniosła się rektor Dorota Segda, informując, że szkoła wdrożyła odpowiednie procedury i wymieniona aktorka nie prowadzi już zajęć na uczelni.

AKADEMIA SZTUK TEATRALNYCH im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, FILIA we Wrocławiu
W marcu 2021 dziennikarka wrocławskiego oddziału „Gazety Wyborczej” opisała przypadek wieloletniego naużywania władzy, przemocy, mobbingu i molestowania seksualnego, jakiego dopuszczała się Barbara B., prowadząca zajęcia z techniki wokalnej w tamtejszej szkole teatralnej. Jedna z grup studentów zgłosiła sprawę władzom uczelni. Te zorganizowały mediacje, które nie doprowadziły do ugody. Postępowanie trwało prawie rok. Rzeczniczka dyscyplinarna przeprowadziła wywiady ze studentami, rozmawiała również z Barbarą B. i uznała, że nie trzeba zwoływać komisji dyscyplinarnej. Wykładowczyni dostała od uczelni upomnienie i stosunkowo szybko przeszła na emeryturę. Pozwała też do sądu o zniesławienie studenta, który pierwszy głośno zaprotestował przeciwko jej metodom. Odbyła się do tej pory jedna rozprawa.

JACEK PONIEDZIAŁEK
7 marca 2021 w Nowym Teatrze w Warszawie doszło do incydentu. Według relacji świadków Jacek Poniedziałek tuż przed spektaklem Powrót do Reims użył wobec scenicznego partnera, Yacine’a Zmita, przemocy słownej i fizycznej. Przedstawienie odwołano, mimo że na widowni siedziała już publiczność. Dyrekcja ukarała aktora jedną z kar porządkowych wynikających z Kodeksu pracy. Jak podawał w materiale dziennikarz Wirtualnej Polski była to nagana. Zorganizowano również spotkanie z mediatorem i warsztaty wspierające z psychologiem dla uczestników zdarzenia. Żaden z aktorów na nich jednak się nie pojawił. Dyrektorka Karolina Ochab powołała wewnętrzny zespół do monitorowania i przeciwdziałania przemocy, który ma wyjaśnić, czy do podobnych zdarzeń w teatrze dochodziło już wcześniej. W przysłanym Wp.pl oświadczeniu, Jacek Poniedziałek napisał, że od czternastu miesięcy leczy „skołatane nerwy i znajduje się w długim i bardzo trudnym procesie trzeźwienia". 26 marca na swoim profilu na Facebooku aktor obszernie przedstawił sytuację i przeprosił kolegów i koleżanki.

TR WARSZAWA
23 września 2022 roku w „Raptularzu” portalu e-teatr.pl Maryla Zielińska opublikowała kalendarium konfliktu w teatrze, obejmujące okres od 10 czerwca 2016 roku do 22 lipca 2022 roku. Impulsem do przyjrzenia się bliżej teatrowi kierowanemu artystycznie od 1998 roku przez Grzegorza Jarzynę był nagłośniony przez aktorów i aktorki sprzeciw wobec sposobu zarządzania instytucją przez dyrekcję naczelną i artystyczną. Konflikt w TR przybrał na sile na początku 2020 roku. Inspicjentka Aleksandra Śliwińska zgłosiła teatralnej komisji antymobbingowej, że jest źle traktowana przez reżysera – trwały próby do spektaklu 2020: Burza w reżyserii Grzegorza Jarzyny. W 2021 roku komisja ta ustaliła, że przemocy nie było, ale „zaistniały wszystkie typy konfliktów: relacji/personalny, interesów, danych, wartości i strukturalny” i zarekomendowała rozwiązania, które miały zostać wdrożone. Atmosfera w teatrze gęstniała, zwalniały się kolejne osoby, tak z pionu artystycznego, jak administracyjnego i technicznego (w ciągu dwóch lat około trzydziestu osób). Od stycznia 2020 do marca 2021 zespół odbył dziewięć spotkań z przedstawicielami urzędu miasta, mającymi na celu poprawę sytuacji. W maju i czerwcu 2021 związek zawodowy podjął bezowocne negocjacje z dyrekcją. Trzy miesiące później w teatrze zjawiła się zewnętrzna mediatorka, a dyrekcja zapowiedziała zwolnienia z powodów ekonomicznych, co spowodowało, że 17 stycznia 2022 zespół aktorski podjął decyzję o zakończeniu mediacji i wypowiedział, wraz ze związkiem zawodowym, wotum nieufności wobec dyrekcji i jej pełnomocników. Dwa miesiące później Rafał Trzaskowski podjął decyzję o rozpisaniu konkursu na dyrektora TR Warszawa. W kwietniu zespół aktorski zażądał natychmiastowego odejścia dyrektorki naczelnej Natalii Dzieduszyckiej, grożąc strajkiem i upublicznieniem konfliktu w mediach. 18 czerwca 2022 na Facebooku pojawia się profil Protest Aktorek i Aktorów TR Warszawa z mottem: „Otwieramy kurtynę milczenia wokół TR Warszawa”. Dwa dni później na tym profilu i w Polskiej Agencji Prasowej ukazuje się oświadczenie zespołu aktorskiego, który zwraca się do prezydenta m.st. Warszawy z apelem o niezwłoczne rozpisanie konkursu na stanowisko dyrektora/dyrektorki TR Warszawa. W lipcu dyrektorka naczelna na zwołanej przez siebie konferencji deklaruje chęć kandydowania w tym konkursie. Grzegorz Jarzyna natomiast ogłasza dymisję i oświadcza że nie będzie ubiegał się o fotel dyrektora.
W wyniku posiedzenia komisji konkursowej 9 stycznia 2023 roku nową dyrektorką TR Warszawa została kandydatka zespołu – Anna Rochowska (pedagożka teatru, była szefowa działu edukacji TR, która po dwudziestu sześciu latach w TR odeszła z pracy w czerwcu 2022 na znak protestu wobec istniejącej sytuacji). Obejmie funkcję 1 września 2023 roku.

TEATR GROTESKA w Krakowie
Reportaż Angeliki Pitoń opublikowany 30 września 2022 przez dziennikarkę krakowskiego oddziału „Gazety Wyborczej” (powstał na podstawie rozmów z ponad dwudziestoma byłymi i obecnymi pracownikami i pracowniczkami teatru) ujawniał wieloletnie zachowania mobbingowe dyrektora Adolfa Weltschka. Oskarżony nie przyznał się do zarzutów. Urząd miasta przeprowadził kontrolę i zlecił kolejną Państwowej Inspekcji Pracy. Obydwie wykazały drobne uchybienia, a dyrektor został zobowiązany do „właściwego kształtowania w zakładzie zasad współżycia społecznego”. Miasto zdecydowało się jednak na uruchomienie procedury konkursowej w celu wyłonienia dyrektora teatru na kolejną kadencję (Adolf Weltschek pełnił tę funkcję przez dwadzieścia pięć lat). Konkurs wygrał teatrolog Karol Suszczyński (Weltschek był jednym z pięciu jego konkurentów), funkcję dyrektora Groteski będzie sprawował od 1 września 2023 roku.

WIKTOR BAGIŃSKI
23 stycznia 2013 czwórka, byłych już, współpracowników reżysera Wiktora Bagińskiego opublikowała oświadczenie „o patologiach w teatrze, nieobecności klarownych rozwiązań systemowych w czasie rzeczywistym, a także braku reakcji ludzi wokół ze strachu o własną przyszłość zawodową”. Bartek Prosuł, Krystyna Lama Szydłowska, Aleksandra Pajączkowska i Paweł Sablik – czyli kompozytor, choreografka, scenografka oraz dramaturg – zarzucili reżyserowi używanie wobec nich przemocy symbolicznej, ekonomicznej oraz psychicznej. Reżyser, który od stycznia podpisuje się Ahmad Ali, tego samego dnia na Facebooku zaprzeczył wszystkiemu oskarżając współpracowników o rasizm (jest dzieckiem Polki i Ghańczyka): „jestem zmuszony złożyć przeciwko nim pozew o dyskryminację na tle rasowym oraz o zniesławienie. Będę domagał się także odszkodowania w wysokości (154 000 PLN, czyli równowartość wynagrodzenia za dwa już utracone i dwa planowane spektakle w Polsce)”.

TEATR KWADRAT im. Edwarda Dziewońskiego w Warszawie
W lutym 2023 na w „Gazecie Wyborczej Warszawa” pojawił się artykuł Arkadiusza Gruszczyńskiego, zawierający oskarżenia byłych i obecnych pracowników teatru wobec dyrektora Andrzeja Nejmana, że przekracza dopuszczalne granice – „obraża, pije w pracy, nie szanuje pracowników administracyjnych”. 21 lutego wpłynęła oficjalna skarga do prezydenta miasta. Interpelację w sprawie sytuacji w Kwadracie złożyła też radna Agata Diduszko-Zyglewska. W teatrze trwa kontrola, która zakończy się 7 kwietnia a miasto, wbrew wcześniejszym informacjom, zdecydowało się nie powoływać Andrzeja Nejmana (kieruje teatrem od 2010 roku) na kolejną kadencję, ogłosiło konkurs. Kandydatury można zgłaszać do 19 maja 2023 roku.

* Hasła „Me Too” w 2006 roku po raz pierwszy użyła Tarana Burke na portalu MySpace w ramach kampanii społecznej „wzmacniania poprzez empatię” kierowanej do kobiet, które doświadczyły przemocy seksualnej, zwłaszcza pochodzących z ubogich środowisk. Określenie wymyśliła po rozmowie z nastoletnią ofiarą, nie umiejąc odpowiednio zareagować. Burke założyła ruch „Me Too” i zaczęła używać hasła w celu zwiększenia świadomości kobiet w kontekście wykorzystywania seksualnego.

PRZECIWPRZEMOCOWE DZIAŁANIA ŚRODOWISKA
W roku akademickim 2019/2020 roku Akademia Teatralna w Warszawie, decyzją rektora Wojciecha Malajkata, jako pierwsza zrezygnowała z fuksówki – rytuału przyjmowania nowego rocznika przez starszych studentów, w wielu przypadkach przypominającego wojskową „falę”. Jej śladem podążyły inne szkoły teatralne w kraju.

„Porozumienie” – partycypacyjny proces badawczy o charakterze interwencyjnym prowadzony w Teatrze Powszechnym w Warszawie między 11 września 2018 a 30 września 2019 roku. Jego celem było kooperatywne wypracowanie tożsamości teatru w oparciu o założenia demokratycznej instytucji kultury. Materiały do „Porozumienia”, Regulamin Rady Artystyczno-Programowej i inne dokumenty zostały opublikowane w „Didaskaliach” nr 153/2019.

Konferencja międzynarodowa „Zmiana Teraz! O czym milczeliśmy w szkołach teatralnych”, 7–8 października 2019, Warszawa, materiały opublikowano w „Polish Theatre Journal” nr 1–2/2019.

W maju 2021 roku Polski Ośrodek Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI) stworzył projekt „Granice w teatrze”, który ma przeciwdziałać przemocy i nadużyciom w teatrze i szkolnictwie artystycznym, podnosić świadomość praw człowieka, standardy stosowania prawa i równego traktowania w polskim szkolnictwie teatralnym i w teatrze. W jego ramach zrealizowano warsztaty (między innymi 15 i 16 maja 2021 w AST w Krakowie, filia we Wrocławiu), szkolenia i panel dyskusyjny; a przy współpracy z Kancelarią Prawną – Budnik Posnow i Partnerzy z Wrocławia opracowano „Kartę praw i granic procesu twórczego”, z pomysłem by dokument ten był akceptowany i podpisywany przez teatry i ośrodki edukacji artystycznej.

Teatr Polski w Poznaniu pod patronatem Gildii Polskich Reżyserów i Reżyserek Teatralnych, Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów oraz Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego 22 i 23 listopada 2021 zorganizował konferencję „Teatr Od}{Nowa” poświęconą najnowszym zmianom w modelach pracy teatralnej; rok później, w dniach 26–27 września, przy wsparciu merytorycznym Kancelarii Prawnej „dotlaw” oraz Związku Zawodowego Aktorów Polskich przeprowadził jej kolejną odsłonę.

17 lutego 2022 w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie w cyklu „Nowa Krytyka” odbyła się rozmowa „Instytucja bez przemocy – jak to zrobić?”, której punktem wyjścia był „Karta praw i granic procesu twórczego – rekomendacje dobrych praktyk w teatrach i szkołach teatralnych”.

Polskie Towarzystwo Badań Teatralnych powołało grupę roboczą, która przygotowała V zjazd stowarzyszenia (Kalisz, 21–23 października 2022), poświęcony kwestiom etyki w teatrze i etyce badań teatralnych.

Styczeń 2023 szkołą teatralna w Warszawie opublikowała na swoich stronach raport „(Nie)zgoda na przekraczanie granic. Badanie przemocy i dyskryminacji w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza”, który powstał w wyniku badania socjologicznego przeprowadzonego w AT w Warszawie i jej filii w Białymstoku na przełomie 2021 i 2022 roku. Na zlecenie Akademii zrealizował je zespół badawczy z Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego pod kierownictwem dr hab. Julii Kubisy prof. UW i dr. hab. Mikołaja Lewickiego. Jego celem była pogłębiona diagnoza zjawiska przemocy, dyskryminacji i przekraczania osobistych granic w procesie nauczania w Akademii, identyfikacja skali działań niepożądanych, wskazanie i wyjaśnienie ich źródeł na poziomie jednostkowym oraz na poziomie kultury organizacyjnej i wreszcie – sformułowanie rekomendacji do zmian.

Konferencja „Transformacja. Jak zmieniamy szkoły teatralne”; 22–24 marca 2023, Akademia Teatralna w Warszawie.

Wybrana bibliografia
1. Teatr Akademicki, „Superwizjer” TVN, 8 września 2018, Facebook.com, Player.pl;
2. Witold Mrozek, Akademia Teatralna walczy z molestowaniem seksualnym i mobbingiem. Rektor Malajkat odsuwa wykładowcę i powołuje rzecznika, Wyborcza.pl, 2 października 2018;
3. Dawid Serafin, Tajemnice teatru Bagatela, Onet.pl, 7 listopada 2019;
4. Iga Dzieciuchowcz, #MeToo w polskim teatrze i co dalej?, Onet.pl, 14 listopada 2019;
5. Mariana Sadovska, Coming out, Dwutygodnik.com, nr 292/październik 2020;
6. Witold Mrozek, Mobbing i molestowanie w legendarnym teatrze. Wszyscy słyszeli, nikt o tym nie mówił [Wyborcza ujawnia], Wyborcza.pl, 7 października 2020;
7. Elżbieta Podleśna, Przemoc dzieje się w ciszy, Dwutygodnik.com, nr 292/październik 2020;
8. Gardzienice wale nie są wyjątkowe, jeśli chodzi o nadużycia, z Joanną Wichowską rozmawia Paulina Siegień, „Krytyka Polityczna”, 14 października 2020;
9. Tadeusz Kornaś, Lśnij!, Teatrologia.info, 20 października 2020;
10. Listy wsparcia przesłane do teatru po publikacji Mariany Sadovskiej i artykule Witolda Mrozka;
11. Oświadczenie przedstawicieli środowiska naukowego ws. Gardzienic, E-teatr.pl, materiał nadesłany, 20 listopad 2020;
12. Leszek Kolankiewicz, Oświadczenie, „Didaskalia” nr 160/grudzień 2020;
13. Marcin Kościelniak, Stanowisko. Przeciw-historia, „Didaskalia” nr 160/grudzień 2020;
14. Dorota Sajewska, Przemoc, obsceniczność, powtórzenie, „Didaskalia”, nr 160/grudzień 2020;
15. Agata Adamiecka-Sitek, „Naszym światem włada nieczułość”, „Didaskalia” nr 161/luty 2021;
16. Iga Dzieciuchowicz, Nocne próby z nagością do studenckiego dyplomu. „Tańczyłam nago przed reżyserem wiele godzin. Nagrywał mnie bez mojej zgody”, Wyborcza.pl, 8 lutego 2021;
17. Paweł Passini, Oświadczenie, E-teatr.pl, materiał nadesłany, 8 lutego 2021;
18. Paweł Passini, Przeprosiny, E-teatr.pl, materiał nadesłany, 17 lutego 2021;
19. Joanna Urbańska-Jaworska, Zastraszanie i molestowanie na Akademii Aktorskiej. Studenci: „Byliśmy dotykani w miejsca intymne”, Wyborcza.pl, Wrocław, 17 marca 2021;
20. Witold Mrozek, Lawina #MeToo w polskim teatrze. Epidemia przemocy wychodzi na jaw, Wyborcza.pl, 18 marca 2021;
21. Szkoła Filmowa w Łodzi z zarzutami o przemoc. „Tak się bałam, że nie mogłam spać, jeść, dostawałam drgawek”, z Anną Paligą rozmawia Lena Gontarek, Wyborcza.pl, Łódź, 19 marca 2021;
22. Mariusz Gierszewski, Aktor zaatakował aktora. Incydent w Nowym Teatrze. Odwołano spektakl, Wp.pl, 26 marca 2021;
23. Małgorzata Muraszko, „Wyrządziłeś mi krzywdę i upokorzyłeś”. Aktor publicznie oskarża reżysera G. Wiśniewskiego, Wyborcza.pl, Trójmiasto, 28 marca 2021;
24. Anna Całkowska, „Łamany był każdy”. Elitaryzm środowiska teatralnego od lat napędza bezkarną przemoc, Oko.press.pl, 30 marca 2021;
25. oprac. Maja Piskadło, Jacek Poniedziałek o przemocy w teatrze: Ludziom miło przeczytać, że dzieją się wśród nas horrory, Gazeta.pl, 5 kwietnia 2021;
26. Oskarżeni o przemoc pedagodzy Szkoły Filmowej w Łodzi staną przed rzecznikiem dyscyplinarnym, Gazetaprawna.pl, 29 kwietnia 2021;
27. „Jeśli się było bitym latami, nie otworzy nas jeden warsztat”. Szkoła Filmowa w Łodzi po aferze przemocowej, z Aleksandrą Konieczną rozmawia Małgorzata Szlachetka, Wyborcza.pl, Łódź, 30 listopada 2021;
28. Raport Komisji Antymobbingowej i Antydyskryminacyjnej Szkoły Filmowej w Łodzi;
29. Rozmowa Igi Dzieciuchowicz oraz Bartosza Szydłowskiego – dyrektora artystycznego Festiwalu Boska Komedia, E-teatr.pl, materiał nadesłany, 1 grudnia 2021;
30. Angelika Pitoń, Boska Komedia: oprotestowany spektakl Passiniego, Wyborcza.pl, Kraków, 3 grudnia 2021;
31. Sandra Zakrzewska, Dyrektor oskarżony o molestowanie seksualne powraca. Teraz chce rządzić Teatrem Dramatycznym, Wysokieobcasy.pl, 15 stycznia 2022;
32. Przemysław Gulda, „Czułem się brudny, to było straszne”. Mobbowany przez znanego reżysera zabiera głos, Wyborcza.pl, 7 czerwca 2022;
33. Profil „Protest Aktorów i Aktorek TR Warszawa”, Facebook.com, post z 18 czerwca 2022;
34. Paweł Passini, Oświadczenie, E-teatr.pl, materiał nadesłany, 24 czerwca 2022;
35. Piotr Morawski, Katarzyna Niedurny, Teatr na wulkanie, Dwutygodnik.com, nr 341/sierpień 2022;
36. Maryla Zielińska, TR Warszawa – kalendarium konfliktu, „Raptularz” e-teatru nr 18 (23 września 2022);
37. Angelika Pitoń, Dyrektor Teatru Groteska oskarżony przez pracowników o mobbing. Wrzeszczał: „Wyp... stąd”. Wstrząsające relacje, Wyborcza.pl, Kraków, 30 września 2022;
38. Teatr (do)tyka, z Pawłem Passinim rozmawia Alicja Myśliwiec,  Liberte.pl, 12 stycznia 2023;
39. Oświadczenie byłych współpracowników Wiktora Bagińskiego, Teatrologia.info, 26 stycznia 2023;
40. Ahmad Ali (Wiktor Bagiński), Oświadczenie, Facebook.com, 26 stycznia 2013;
41. Arkadiusz Gruszczyński, Dyrektor pije w pracy? Ratusz reaguje na kryzys w Teatrze Kwadrat, Wyborcza.pl, Warszawa, 22 lutego 2023.